جایگاه میرسیدعلی همدانی در گسترش تصوف در آسیای مرکزی

میرسیدعلی همدانی، عارف، صوفی، عالم و شاعر ایرانی قرن هشتم هجری قمری و از مبلغان عمده دین مبین اسلام در آسیای مرکزی است که در ترویج تصوف در این ناحیه نقشی برجسته داشته است. در این مقاله که با هدف تبیین نقش سیدعلی همدانی در ترویج تصوف در آسیای مرکزی به نگارش درآمده، ابتدا تاریخچۀ پیدایش تصوف به اختصار بازگو شده است. گرایش به تصوف در ماوراء النهر و شکل گیری سلسله های صوفیانه در این منطقه بررسی و مهم ترین این سلسله ها براساس دامنۀ نفوذشان معرفی شده اند. طبق تأیید منابع موجود در این زمینه، نقشبندیه، قادریه، یسویه و کبرویه مهم ترین سلسله های تصوف در این ناحیه بوده اند و میرسیدعلی همدانی احیاگر دودمان قدرتمند کبروی در آسیای مرکزی در قرن هشتم هجری قمری بوده است. در ادامۀ مقاله، دربارۀ انتساب میرسیدعلی به شیخ علاءالدوله سمنانی، شیخ محمود مزدقانی، نجم الدین محمد الادکانی و شیخ اخی علی دوستی و نیز سفرهایی که وی به توصیۀ برخی از این بزرگان به مناطق مختلف، ازجمله ختلان و ترکستان داشته، بحث شده است. در پایان، شماری از مریدان و پیروان این عارف برجسته که برخی از آن ها از سرآمدان عرفان و تصوف در دوره های بعد شدند، معرفی شده اند.